“طلا” نهفته در “ایران”

در سال‌های اخیر تحولات عمده‌ای در شناسایی ظرفیت ذخایر طلا در کشور بوجود آمده و منجر به معرفی چند کانسار و نشانه معدنی جدید شده است. هر چند بخش عمده‌ای از این کانسارها کوچک و از لحاظ عیار پایین هستند ولی وجود عناصر گرانبهایی همچون طلا ‌می‌تواند (به شرط دستیابی به فن آوریهای ارزان، ساده و بومی) در اقتصادی نمودن آنها نقش کلیدی داشته باشد.

صنعت طلا و ساخت زیورآلات یکی از کم‌هزینه‌ترین صنایع کشور است که زمینه‌های توسعه و رشد در آن صنعت وجود داشته ولی متاسفانه گسترش چندانی نیافته است. در حالی که کشوری چون ایتالیا با صادرات 500 تن زیورآلات ساخته شده از طلا، مقام نخست و پس از آن هندوستان دومین صادرکننده بزرگ جهان محسوب ‌می‌شود. نکته مهم اینکه برخی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، سالانه بیش از 500 تن طلا و جواهر وارد ‌می‌کنند و مناسب ترین بازار صادراتی برای ایران محسوب ‌می‌شوند.

ایران در زمینه نیروی انسانی ماهر و متخصص در صنعت طلا و جواهر دارای مزیت رقابتی است، ولی به دلیل به روز نبودن تجهیزات و ماشین‌آلات، از بازارهای جهانی  از چرخه جهانی زیورآلات ساخته شده از طلا تا حدی دور مانده است.

زون‌های طلایی ایران

ایران به سبب قرار گرفتن روی کمربند کانی‌سازی طلا با دارا بودن حدود 74 کانسار طلای شناخته شده،  ظرفیت بالایی برای افزایش تولید این ماده معدنی در اختیار دارد، از جمله این کانسارها، زرشوران و آق دره در آذربایجان غربی، داشکسن در کرستان، موته در استان اصفهان، کوه زر در استان خراسان رضوی و خارونا در استان آذربایجان شرقی مهمترین کانسارهای این فلز در ایران می‌باشند.

ذخایر طلای ایران عمدتاً روی ۱۰ (zone) قرار گرفته‌اند که بیشتر آنها از جمله زون‌های تکاب داشکسن، موته – آستانه و زون شرق ایران شامل حوزه فلززایی طلا، تنگستن، پلی‌متال، بینالود حوزه فلززایی مس و طلای ده سلم خوسف، حوزه فلززایی طلا، آنتیموان، پلی‌متال خاش – زاهدان معرفی شده‌اند.

بزرگترین معادن طلا در ایران

از ۳۲ معدن ایران ۲۲ معدن فعال، ۸ معدن غیرفعال و دو معدن نیز در حال تجهیز هستند. در ادامه بزرگترین معادن طلای ایران معرفی ‌می‌شوند:

• معدن طلای زرشوران

معدن طلای زرشوران واقع در ۳۵ کیلومتر شهرستان تکاب و ۱۵ کیلومتری مجموعه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تخت سلیمان است. این معدن که به عنوان بزرگترین معدن ایران شناخته شده است.

در واقع واحد فرآوری و استحصال طلا با ظرفیت سالانه ۳ تن شمش طلا در این منطقه به حساب می‌آید. بر اساس مطالعات، ذخیره قطعی معدن طلای زر‌شوران تکاب ۴ میلیون تن کانسنگ طلا با عیار ۵.۸ ppm (گرم در تن) برآورد شده‌است. ذخیره احتمالی این معدن ۳۰ میلیون تن با عیار متوسط ۵ ppm است.

• معدن طلای آق‌دره

معدن طلای آق ‌دره در بخش تخت سلیمان در ۳۰ کیلومتری شهرستان تکاب در استان آذربایجان غربی واقع شده است. آق‌دره، به عنوان دومین معدن طلای کشور با ظرفیت تولید سالانه ۲ میلیون تن کنسانتره طلا از سال ۱۳۸۳ فعالیت خود را آغاز کرده است.

این معدن یکی از بزرگترین معادن بزرگ طلای خاورمیانه با بیش از ۵ میلیون تن ذخیره قطعی بشمار می‌رود. در واحد استحصال و فرآوری آن ۷۰۰ کیلوگرم طلا با عیار ۹۹۹.۹ گرم در تن تولید می‌‌شود و معدن از نوع سطحی با عیار طلای ۱٫۵ گرم بر تن می‌باشد. در این معدن به جز طلا، کانسنگ نقره و جیوه نیز استخراج می‌شود.

• معدن طلای ساریگونی

بزرگترین معدن طلای کردستان، معدن ساریگونی است که به ۷۰ میلیون تن حجم ذخیره کان سنگ طلا دست یافته است. بهره‌برداری از طلای ساریگونی در دی ماه سال ۱۳۹۴ در شهرستان قروه با مشارکت و سرمایه گذاری دو شرکت ایرانی و قزاقستانی آغاز شد.

ذخیره این معدن، ۵۶.۲ میلیون تن شامل ۴۱.۲ ‏میلیون تن قطعی و ۱۵ میلیون تن احتمالی و کان سنگ طلا با ‏عیار ‏‏۱.۷۳ گرم در تن است.

• معدن طلای موته

معدن طلای موته از توابع شهرستان میمه، در فاصله ۵۰ کیلومتری از شهر میمه در استان اصفهان قرار دارد. این معدن طلا به صورت روباز و دارای ۹ کانسار طلادار است.

عیار متوسط طلای این معدن۲ گرم در تن است که روزانه، ۱ تا ۲ کیلوگرم طلا با درصد خلوص۷۰ درصد (۱۸ عیار) تا ۹۵ درصد (۲۴ عیار) با شمش‌های ۲ تا ۱۰ و ۱۳ تا ۱۵ کیلویی تولید می‌شود.

مجتمع طلای موته که تاکنون تنها امکان تولید شمش‌‌های یک کیلویی را داشت، با تجهیز سیستم ذوب ریخته‌گری، شمش‌‌های ۲۵۰ و ۵۰۰ گرمی‌ را نیز تولید می‌کند.

• معدن طلای زرمهر

معدن و کارخانه طلای زرمهر واقع در استان خراسان رضوی، شهرستان تربت حیدریه است که دارای ذخیره قطعی ۷۲۴ هزار و ۶۰۰ تن سنگ طلا با عیار ۵/۷ گرم در تن است. این معدن توسط بخش خصوصی اداره می‌‌شود که سالانه بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم طلا تولید می‌‌کند.

• معدن طلای خمین

معدن طلای خمین، واقع در استان مرکزی و شهرستان خمین است. ظرفیت اسمی این معدن، استخراج ۹۰ هزار تن خاک طلا در سال بوده و پیش بینی می‌شود که در آینده‌ای نزدیک این ظرفیت به ۳۰۰ هزار تن در سال افزایش یابد. لازم به ذکر است که استخراج طلا در معدن طلای خمین با خلوص عیار ۳۶ و ۳ صدم گرم در تن است.

امیدهای طلایی سیستان و بلوچستان

سیستان و بلوچستان جزو استان‌هایی است که معادن با ارزش بسیاری در دل ارتفاعات آن نهفته و معادن طلای شناسایی ‌شده با ذخیره بیش از ۱۰میلیون تن را در دل خود جای داده است؛ براساس مطالعات زمین‌ شناسی یکی از استان‌های طلا خیز کشور، سیستان و بلوچستان است.

براساس این مطالعات ۴ منطقه امیدبخش طلا در سیستان و بلوچستان شناسایی شده که یکی از آن‌ها به مرحله گواهی کشف رسیده است.

منابع: کانسارها و نشانه‌های طلا در ایران، انتشارات آرین زمین