*پروبیوتیک چیست؟
در بدن ما انسانها موجودات زندهای وجود دارند که دانشمندان آنها را به نام میکروبیوم نامگذاری نمودهاند. میکروبیومها در واقع یک اجتماع بسیار بزرگ از موجودات زنده هستند که دارای جمعیت میلیاردی بوده و در جسم ما زندگی میکنند و در حال فعالیت برای حفظ سلامت اعضا مختلف بدن هستند. میکروبیومها به انواع و اقسام مختلفی تقسیم میشوند که از جمله آنها میتوان به باکتریها، قارچها، ویروسها و پروتوزوآها اشاره نمود. بنابراین باکتریهای سالم و خوب جسم ما که معمولا در سیستم گوارش و بخصوص روده یافت میشوند، نقش بسیار مهمی در سلامتی ما ایفا کرده و وجود آنها باعث میشود که بسیاری از باکتریهای بد و مضر فرصت رشد و ایجاد بیماری را نداشته باشند.
هنگامیکه بدن شما با یک مشکل باکتریایی مواجه شده و در یکی از قسمتهای آن عفونتی ایجاد میشود، باکتریهای بد وارد عمل شده و سیستم بدن را از حالت تعادل خارج میکنند، اما وجود باکتریهایخوب یا همان پروبیوتیک طبیعی باعث از بین رفتن عفونت و التهاب در جسم شده و دوباره سلامتی و تعادل را به بدن ما باز میگردانند.
مطابق با تعریف اداره غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) “پروبیوتیکها، میکروارگانیسمهای زندهای هستند که مصرف کافی آنها سبب نمایان شدن اثرات سلامت بخش در بدن میزبان میشود و از این رو بسیار مفید میباشند.”
از نظر لغوی، ریشه کلمه پروبیوتیک یونانی است، اما در واقع این کلمه متشکل از پیشوند لاتین «پرو» و کلمه یونانی باستانی «بایوس» است، ترکیبی زبانی که به معنای «زندگی» میباشد. به طور کلی معرفی این مفهوم به «الیمچنیکوف» نسبت داده میشود، این برنده جایزه نوبل در سال ۱۹۰۷ پیشنهاد داد که «وابستگی میکروبهای روده به غذا اقداماتی را ایجاد میکند تا فلور موجود در بدن را تغییر داده و میکروبهای مفید را جایگزین میکروبهای مضر سازد». سازمان جهانی بهداشت، این اصطلاح را به «ارگانیسمهای زندهای» اطلاق میکند که در صورت مصرف به میزان لازم، اثرات «سلامتزایی» موثری برای میزبان خود دارند.
در ابتدای قرن بیستم اینطور تصور میشد که پروبیوتیکها با بهبود توازن میکروبی رودهای و جلوگیری از باکتریهای بیماریزا و سم ساز منافعی برای بدن میزبان داشته باشند. امروزه بررسیهای مفصل و ثبت شدهای در حال انجام است که تاثیرات ویژه پروبایوتیکها را شامل تخفیف بیماریهای تورم مزمن روده وپیشگیری و درمان بیماریهای اسهال زا، عفونتهای دستگاه ادراری و تناسلی و گروهی از آلرژیها و سندرم روده تحریک پذیر و التهاب مزمن رودهای را شامل میشود.
باکتریهای پروبیوتیک موجود در محصولات خوراکی، نه تنها باید دارای مشخصههای عملکردی و سودمند برای سلامتی انسان باشند بلکه از قابلیت ماندگاری در دستگاه گوارش هم برخوردار باشند. پروبیوتیک، بهعنوان صفت مواد غذایی حاوی این باکتریها هم بهکار میرود. پروبیوتیکها نه فقط در غذای انسان بلکه امروزه در غذای طیور صنعتی نیز به فراوانی مورد استفاده قرار میگیرند.
از آنجا که فرآوردههای پروبیوتیکی حاوی باکتریهایی هستند که اثرات مفیدی در سلامتی مصرف کننده برجای میگذارند، لذا باکتریهای پروبیوتیک موجود در محصولات تجاری باید مشخصههای عملکردی و سودمند خود برای سلامتی را که در اصل برای آن انتخاب شدهاند حفظ کنند. این ویژگیها شامل رشد و بقای ارگانیسمها در روند تولید محصول، نگهداری، و پس از مصرف در حین انتقال از معده به روده میباشند.
*فواید پروبیوتیک
در افراد سالم، مصرف محصولات پروبیوتیک حاوی باکتریهای مفید، مانند بیفیدوباکترها، میتواند اثرات مثبتی بر سلامت انسان به همراه داشته باشد. پروبیوتیکها در حفظ تعادل و ثبات میکروبیوتای روده نقشی کلیدی دارند؛ میکروبیوتا به عملکردهای گوارشی از جمله تنظیم زمان انتقال مواد غذایی، عادات رودهایی، کنترل فراهمیزیستی (Bioavailability) مواد مغذی و تنظیم کارکرد سیستم ایمنی دستگاه گوارش کمک میکنند. بیفیدو باکتریوم انیمالیس لاکتیس – (BB-12) نیز که نوعی باکتری گرم مثبت است با صفرا، اسید معده و هیدرولاز نمک صفرا سازگاری داشته و میزان چسبندگی بالایی به مخاط روده دارد و از این رو در قیاس با سایر گونههایبیفیدوباکترها در مقابل اسید معده و صفرا مقاومت بالایی نشان داده و میتواند به صورت زنده به رودهها رسیده و در بهبود سلامتی میزبان، ایفای نقش کند.
پروبیوتیکها همچنین قادرند اختلالات میکروبیوتای روده، پس از درمان آنتیبیوتیکی را به حداقل برسانند که نتیجه این امر برقراری تعادل به سمت باکتریهای مفید خواهد بود.
مکملهایپروبیوتیک بر کارکرد سیستم ایمنی، بهبود سرطان، اسهال ناشی از آنتیبیوتیک، اسهال مسافرتی، آلرژیها، عدم تحمل لاکتوز، بهبود فشار خون، کلسترول افزایش یافته خون و تولید ویتامین در بدن، اثر مثبت میگذارند.
به زبان ساده، پروبیوتیکها نوعی باکتری مفید برای بدن ما خصوصا برای دستگاه گوارش هستند. این باکتریها به سلامت روده کمک بزرگی میکنند چرا که رشد باکتریهای خطرناک را کنترل میکنند؛ باکتریهای بدی که باعث عفونتها و التهاب روده میشوند. محققان این باکتریهای خوب را میکروارگانیزمهایی توصیف کردند که برای میزبان خود (که بدن ما است) مزایای زیادی از نظر سلامتی دارند.در تعریفی سادهتر میتوان گفت، پروبیوتیکها تعادل بین باکتریهای «خوب» و «بد» را برقرار میکنند و این امر موجب عملکرد بهتر بدن ما میشود.
بدن انسان حاوی حدود 1.5 کیلو (بیشتر از وزن مغز انسان!) باکتری پروبیوتیک است. این باکتریهای زنده به ما کمک میکنند اما تا زمانی که شما هم به حفظ آنها کمک کنید. ۲ راه برای حفظ و افزایش باکتریهای مفید وجود دارد؛ استفاده از محصولات غذایی دارای پروبیوتیک و قرصهایپروبیوتیک. برخی از فواید پروبیوتیک عبارتند از :
- ارتقا سیستم ایمنی بدن
- جبران آسیبهای وارده توسط آنتیبیوتیکها به بدن
- کمک به کاهش التهاب روده در اثر جراحی
- افزایش توانایی هضم غذا
- بهبود حساسیت به لاکتوز
- افزایش سلامت کلی رحم
- شادابی پوست
- کاهش افسردگی
- کمک به جذب بهتر ویتامین B
*مواد غذایی حاوی پروبیوتیک
*ماست
از بهترین غذاهای دارای پروبیوتیک ماست سنتی است. هنگام خرید ماست پروبیوتیک به دنبال ماستهای سنتی، ماست پروبیوتیک مخصوص و ماست شیر بز باشید. شیر بز منبع بسیار خوبی برای پروتئین، ویتامین و مواد معدنی است، هضم آن راحتتر است و کمتر از شیر گاو، در افراد ایجاد آلرژی میکند. ماست بز مقدار زیادی انواع پروبیوتیک دارد و میتوان به آن پروبیوتیکهای دیگری هم افزود.
هیچکدام از ماستها یکسان تهیه نشدهاند. خیلی از برندهای معروف دارای میزان بالایی نشاسته، شیرین کنندههای مصنوعی و طعمدهندههای مصنوعی هستند و مصرف بیش از یک حد مشخصی از آنها مضر است و باید ماستی را استفاده کرد که عاری از این مواد مصنوعی باشد یا از این مواد بسیار کم در آن استفاده شده باشد.
*برخی شیرها
نه هر نوع شیر، فقط شیرهایی که با پروبیوتیک غنی شدهاند.
*برخی پنیرها
پنیر گودا، پنیر چدار، پنیر موتزارلا و برخی پنیرهای پاستوریزه مثل پنیر لاکتیکی جزو لبنیاتی هستند که پروبیوتیک دارند.
*کفیر
نوعی لبنیات تخمیر شده است که ظاهری شبیه ماست دارد میتوان آن را با شیر گاو یا شیر بز تهیه کرد. با اضافه کردن قارچ کفیر به شیر و محصولات لبنی طی فرایندی خاص، نوشیدنی کفیر، دوغ کفیر، و ماست کفیر تهیه میشود که دارای میزان بسیار بالایی پروبیوتیک است. کفیر همچنین منبع خوبی برای تامین آنتی اکسیدان است و از قرنها پیش مورد استفاده بوده است. براحتی میتوان محصولات دارای کفیر را از سوپر مارکتها تهیه کرد یا اینکه با خرید پودر قارچ کفیر، در منزل کفیر خانگی سالم تولید و از فواید آن بهرهمند شد.
*کلم ترش
ظاهری شبیه به ترشی کلم دارد که با کلم سفید درست شده باشد. کلم ترش در اصل از چین آمده و به اروپا و دیگر نقاط دنیا رسیده است و طعم بسیار خوبی دارد. اما علاوه بر خوشمزگی، دارای مقدار زیادی باکتری مفید، ویتامین B، ویتامین C، ویتامین K، کلسیوم، منیزیوم، فولات، آهنر، پتاسیوم، و روی است! فیبر و پروبیوتیک کلم ترش فرایند هضم را بهبود میدهند و از بسیاری از بیماریهای گوارشی پیشگیری میکنند. کلم ترش با بسیاری از غذاها مانند گوشت، سوسیس، کالباس و انواع سالاد خورده میشود. با کمیمطالعه میتوان دستور تهیه کلم ترش یا “Sauerkraut” را جستجو و کلم ترش خانگی را تهیه کرد.
*شکلات تلخ
شکلات به تنهایی دارای پروبیوتیک نیست، اما محققان پی بردهاند که شکلات به حمل و جذب پروبیوتیک در بدن کمک میکند.شکلات تلخ به این باکتریهای زنده کمک میکند تا از PH قوی دستگاه گوارش جان سالم بهدر ببرند و خود را به روده برسانند. به دلیل این قابلیت محافظت کننده شکلات، پروبیوتیکها را میتوانند به شکلاتهای بسیار با کیفیت یا شیر شکلات اضافه کنند.
*ترشی
ترشیجات دارای پروبیوتیک هستند.ترشیهای خانگی مثل خیارشور و ترشی کلم یا هر سبزیجات دیگر.
*کیمچی
یکی از معروفترین خوراکیهای آسیای شرقی که به تمام دنیا رسیده است. کمیچی هم نوعی ترشی کلم است که به شدت ادویهدار و مزهدار شده است. کیمچی در اصل متعلق به کشور کره است و در کنار غذای اصلی خورده میشود. دارای میزان قابل توجهی باکتری مفید برای بدن و همچنین ویتامین C، ویتامین B، کلسیم، آهن، پتاسیوم و فیبر است. اگر میتوانید ادویه و فلفل زیاد را تحمل کنید کیمچی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
*تمپه
تمپه مانند توفو، یکی از فراوردههای سنتی سویا است. این خوراکی ظاهری شبیه به کیک دارد و منبع بسیار خوبی برای پروتئین است. فرایند تخمیر در سویا نیز این ماده غذایی را تبدیل به یک ماده غذایی با ارزش بالا کرده است. بسیاری از گیاهخواران با تمپه آشنا هستند اما متاسفانه در ایران کمیسخت میتوان آن را پیدا کرد.
*چای کمبوچا
نوشیدنی یا چای کمبوچا یکی از دیگر از محصولات به دست آمده از مخمرها و باکتریها است. فرایند تهیه چای کامبوچا پیچیده است و نیازمند تجربه و مطالعه روشهای گوناگون است.
*موز
موز به واسطه دارا بودن پتاسیم بعنوان میوه ای موثر شناخته شده است، اما این میوه غذای خوبی برای باکتریهایروده نیز محسوب میشود. موز حاوی فروکتولیگوساکاریدها (FOS)، مولکولهایفروکتوز که بدن نمیتواند آنها را تجزیه کند اما توسط باکتریهایروده متابولیز میشوند. فروکتولیگوساکاریدها که به عنوان فیبر غذایی دسته بندی میشوند نه تنها رشد میکروارگانیزمهایروده را تقویت میکنند، بلکه میتوانند به گوارش سالم در بدن نیز کمک کنند.
*سیب زمینی ترشی
سیب زمینی ترشی یا کنگر فرنگی اورشلیم (Jerusalem Artichoke) نوعی سبزی ریشه ای با رنگ بژ و ظاهری متفاوت نسبت به کنگر فرنگی معمولی است.
سیب زمینی ترشی به واسطه محتوای زیاد اینولین، نوعی فیبر پریبیوتیک، خود بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اینولین یک کربوهیدرات غیر قابل گوارش است که به عنوان یک فروکتان نیز شناخته میشود. اینولین نه تنها به افزایش باکتریهایسالم روده کمک میکند، بلکه میتواند به افزایش جذب مواد معدنی و تقویت سیستم ایمنی بدن نیز کمک کند.
*ریشه کاسنی
ریشه کاسنی سرشار از اینولین است و یک ماده پر استفاده در تولید محصولات غذایی محسوب میشود که به بافت بهتر و کاهش مقدار چربی یا قند موجود در آنها کمک میکند. در شرایطی که ممکن است خود ریشه کاسنی را مصرف نکرده باشید، این محصول برای افزایش محتوای فیبر، اغلب به غذاهای فرآوری شده مانند کلوچهها اضافه میشود. اینولین میتواند به تقویت گوارش سالم کمک کند و همچنین مطالعه ای در سال 2017 که در نشریه Journal of Clinical Gastroenterology منتشر شد، نشان داد این ترکیب توسط افراد دارای معده حساس که به طور منظم از پریشانی گوارشی رنج میبرند به خوبی تحمل میشود.
*خانواده آلیوم: تره فرنگی، سیر و پیاز
محصولاتی مانند پیاز، سیر و تره فرنگی که عضو خانواده سبزیجات آلیوم هستند سرشار از فروکتوالیگوساکاریدها هستند. اگرچه تره فرنگی ممکن است به اندازه سیر یا پیاز در فهرست خرید شما قرار نداشته باشد، اما افزودن آن به رژیم غذایی میتواند فواید سلامت مختلفی را به همراه داشته باشد.
*غلات کامل
غلات کامل یا سبوسدار مانند جو دوسر، گندم و جو کامل منابع خوبی برای پروبیوتیکها غیر سبزیجات هستند. این محصولات پر استفاده به واسطه کاهش خطر بیماری قلبی و بیماریهایمتابولیک مانند چاقی و دیابت شناخته شده هستند. آنها در محصولات دیگری مانند مخمر، قارچها و جلبک دریایی نیز وجود دارند. غلات کامل نه تنها فواید گوارشی ارائه میکنند، بلکه حاوی مواد مغذی مانند منیزیم، آهن و آنتی اکسیدانها نیز هستند که برخی از آنها ممکن است در میوهها و سبزیجات وجود نداشته باشند.
*عسل
ممکن است درباره عسل به عنوان یک فیبر قابل گوارش فکر نکنید اما این ماده غذایی حاوی حدود 25 اُلیگوساکارید متفاوت است. بنابر مطالعه ای که در در سال 2013 در نشریه Nutrients منتشر شد، اُلیگوساکاریدها نشان داده اند که رشد سویههایپروبیوتیک بیفیدوباکتریا و لاکتوباسیلی را افزایش میدهند.
برگ قاصدک
برگهایقاصدک یکی از منابع غذایی خوب برای پروبیوتیکها محسوب میشود. همچنین، آنها منبع گیاهی خوبی برای ویتامین A، کلسیم، ویتامین K و آهن هستند.
برگ خام قاصدک را میتوانید به سالادها اضافه کنید اما از آنجایی که طعم آن اندکی تلخ است، افراد بسیاری ترجیح میدهند برگهایقاصدک را با سبزیهایبرگدار شیرینتر و ملایمتر ترکیب کنند.
*مارچوبه
با توجه به محتوای فیبر زیاد (حدود 4 گرم در هر پیمانه پخته)، جای شگفتی نیست که مارچوبه یکی دیگر از منابع طبیعی خوب برای پروبیوتیکها باشد.
مارچوبه نیز سرشار از اینولین و فروکتوالیگوساکاریدها است که هر دو میتوانند به رشد باکتریهایسالم روده کمک کنند. همچنین، مارچوبه سرشار از آنتی اکسیدانهایی مانند ویتامینهایC و E است.
منابع:
Entekhab.ir
Seemorgh.com
Oviro.com
Khabaronline.ir
افکارتان را باما در میان بگذارید
برای افزودن دیدگاه باید وارد شوید .