عدم وجود المان‌های تصویری راهنما و جذاب روی بسته بندی‌ها درعمده فعالیت‌های آن، همواره یکی از چالش‌های پیش روی این هنر، از جمله موانع رشد اصولی آن در میان طراحان بوده است.
اگرچه صنعت بسته‌بندی در چند دهه اخیر جایگاهی شایسته در میان طراحان آن یافته و شناخت عامه جامعه نسبت به محدوده عملکرد این فن افزایش پیدا کرده است، اما طراحی بسته‌های متنوع حرکت همسان با فراگیر شدن آن، به استثناء چند موضوع محدود، را نداشته و در دیگر شاخه‌ها، فعالیت‌ها کند و اندک بوده‌اند.
هرچند در امر بسته‌بندی، فرمول‌ها و قواعدی وجود دارند که در زمان لازم به کار گرفته می‌شوند ولی از آنجا که این قواعد در ارتباط با موضوع و مخاطب شکل می‌گیرند و در زمان خاص، ممکن است معنای جدید و متفاوت پیدا کند، طراح بعضاً این نکات را از حالت فرمول‌های لازم‌الاجرای ریاضی خارج و بر اساس موضوع و مخاطب، آنها را تعریف و به کارمی‌گیرد.توضیح دیگر آنکه در چگونگی انتخاب عوامل تصویری و نوشتاری هر طرح به فرهنگ و جغرافیای هر منطقه باید توجه کرد.
بسته‌بندی جزء لازم و ضروری یک محصول است که شناساندن و نگهداری محصول را اززمان تولید تا هنگام مصرف بر عهده دارد. علم طراحی بسته‌بندی شامل دانش، هنر و فناوری محافظت از محصول بجهت نگهداری، انبارش، انتقال و توزیع، ذخیره، فروش و استفاده از آن می‌باشد، به گونه‌ای که از سویی در حین تولید تا مصرف به محتوای محصول و از سوی دیگر به محیط زیست کمترین آسیب وارد گردد. بسته‌بندی شامل مراحل طراحی، ارزیابی، و تولید بسته‌ها می‌شود و بطور بسیار جامعی بر زندگی ما سایه افکنده، بطوری‌که حضور آن در اطراف ما کاملا مشهود است. از اقلام مواد غذایی و دارویی، تا کالاهای مصرفی و لوازم خانگی و کالاهای صنعتی و استراتژیک، مانند محصولات پتروشیمیایی، همه با بسته‌بندی مرتبط هستند.
وظیفه اصلی بسته‌بندی محافظت از کالا است. بسته‌بندی با برچسب‌های استاندارد این امکان را به ما می‌دهد تا متوجه شویم چه نوع محصولی داخل بسته قرار دارد و شرایط حفظ و نگهداری آن چگونه است. سازمان جهانی استاندارد (ISO) و سازمان‌های معتبر و ملی استاندارد کشورهای پیشرفته گام‌های مهمی در تدوین استانداردهای بسته‌بندی و مشخصات فنی آن برداشته‌اند. طراحی بسته‌بندی شامل طراحی فیزیک بسته بندی و گرافیک آن است و درحال حاضر به نظر می رسد باید زیر گروه طراحی محصول باشد، به گونه‌ای که به طراحی بسته بندی به عنوان جزئی از کمپین عملیات طراحی محصول نگریسته شده که باید همپای آن آغاز شده و پایان یابد.
اهداف بسته‌بندی
محافظت فیزیکی – اشیاء قرار داده شده درون بسته نیاز به محافظت در برابر سایر عوامل مانند ضربه، لرزش، فشار، حرارت و غیره… دارند.
لایه و مانع محافظتی – محافظت در برابر عدم ورود اکسیژن، بخار آب، گرد و خاک ، اشعه ماورابنفش و…، در بسته‌بندی مد نظر قرار می‌گیرند. عدم نفوذپذیری بسته، یک فاکتور اساسی و مهم در طراحی بسته‌بندی است. در بعضی از بسته‌ها از ماده جذب‌کننده اکسیژن برای کمک به طول عمر بسته و به ویژه محصول داخل آن استفاده می‌شود. فشار هوای تعدیل شده یا کنترل شده نیز در بعضی از بسته‌های غذا گنجانده شده‌است.
حفظ کیفیت محتویات داخل بسته و طولانی کردن عمر آن یکی از مهم‌ترین وظایف بسته‌بندی است.
اطلاع رسانی – اطلاعاتی مانند نحوه انبارش و استفاده از محصول، ترابری، چگونگی حذف یا نابود کردن بسته‌ها یا محصولات بر روی بسته‌های چاپ شده و یا توسط برچسب آنها درج می‌شوند. تمامی محصولات غذایی، دارویی، پزشکی و شیمیایی بسته‌بندی باید با استانداردهای معتبر بین‌المللی مطابقت داشته و در برخی موارد با قوانین بین‌المللی یا منطقه‌ای یا انجمنی مانند FDA IMDG code و… مطابقت داشته باشند.
بازاریابی – بسته‌بندی‌ها و برچسب‌ها می‌توانند توسط بازاریابان برای ترغیب مشتریان بالقوه برای خرید محصول استفاده شوند. مدت زمان مدیدی است که طراحی بسته نقش یک نماد بیرونی ثابت و مهم را ایفا می‌کند. ارتباطات بازاریابی و طراحی‌های گرافیکی برای نما دادن به بسته، که در اکثر موارد به عنوان ثقل اصلی فروش می‌باشد، بکار برده شده‌اند.
ایمنی – بسته‌بندی نقشی مهم و اساسی در کاهش ریسک امنیتی برای سلامت محموله دارد. بسته‌ها با پوشش مقاومتی مناسب بهتر می‌توانند در کاهش آسیب و همچنین جلوگیری از دستبرد به محصول مطلوب واقع شوند.
بسته‌ها می‌توانند برای کاهش خطر دستبرد و دسترسی غیر مجاز به کالا، سازماندهی و مهندسی شوند: ساختار بعضی از بسته‌ها برای جلوگیری از دسترسی غیر مجاز عایق مقاومتی دارند و بعضی نیز دارای مهر و لاک برای جلوگیری از بازشدن و دستبرد می‌باشند. بسته‌ها همچنین می‌توانند شامل ابزارهایی مانند بسته‌های زنگ‌دار و یا برچسب‌های RFID باشند.
سهولت – بسته‌ها باید ویژگی‌هایی را به همراه داشته باشند که باعث سهولت در توزیع، جابه‌جایی، نمایش، باز و بسته نمودن دوباره، فروش، استفاده مجدد از آن شوند.
بسته‌بندی به سیستم هماهنگی اطلاق می‌شود که هدف از آن آماده‌سازی کالا جهت حمل و نقل، توزیع، انبارش ، فروش و مصرف باشد و شامل یک عملیات تجاری پیچیده، پویا، علمی، هنری است که در بنیادی‌ترین شکل خود، کارکردهای محافظت، نگهداری، حمل و نقل، اطلاع رسانی و فروش را شامل می‌شود و درواقع نوعی عملکرد خدماتی است که به خودی‌خود نمی‌تواند وجود داشته باشد زیرا به یک کالا نیازمند است .اگر کالایی وجود نداشته باشد بسته‌بندی نیز وجود نخواهد داشت.
عوامل مؤثر بر بسته‌بندی
۱- الزامات :
کیفیت مناسب
سازگاری بسته با محصول
الزامات شرایط محیطی (خصوصاً از لحاظ ایمنی)
سازگاری با طبیعت و محیط زیست
۲- محافظت و نگهداری در برابر:
آسیب‌های مکانیکی
توزیع
مدت زمانی که انبارمی شود
3- آسیب‌های شیمیایی:
اکسیداسیون
فراریت
فاسد شدن
اثر متقابل بسته و محصول
آسیب‌های محیطی
میکروبی، حشرات، حیوانات آلوده
مشخصات و اطلاعات
جاذبه‌های بازار
راحتی مصرف‌کننده
انواع بسته‌بندی
بسته‌ها انواع متفاوت دارند. برای مثال یک بسته انتقالی یا بسته توزیعی نوعی از بسته‌بندی است که برای حمل در کشتی و جابه‌جایی در فروشگاه‌ها استفاده می‌شود. بعضی مواقع بسته‌ها را بر اساس لایه موجود و عملکرد به دسته‌های اولیه، ثانویه و… تقسیم می‌کنند.
بسته‌بندی اولیه – معمولاً کوچک‌ترین واحد توزیع یا بکارگیری است و اولین لایه در برگیرنده محصول است که در تماس مستقیم با محصول می‌باشد و آنرا در بر می‌گیرد
بسته‌بندی ثانویه – خارج از بسته‌بندی اولیه است، می‌تواند برای گروه‌بندی کردن بسته‌های اولیه مورد استفاده قرار گیرد.
بسته‌بندی سوم – برای حمل در کشتی و توزیع عمده بکار گرفته می‌شود.
این سه نوع بسته‌بندی به عنوان راهنمای کلی ارائه شد، رده‌بندی‌های زیر می‌تواند مثالی از انواع بسته‌بندی و ساختارهای آن باشد.
روکش‌دار
بطری‌ها
محافظ‌های بادکنکی
قوطی‌ها
پاکت
کیف‌های پلاستیکی
بسته پوست
پیچیدنی‌ها
جعبه‌ها
کارتن‌ها و کارتن‌پلاست‌ها
بسته‌های کوچک مقوایی
حمل کننده‌های چرخ‌دار
کانتینر حجیم میانی
کانتینر
بشکه
