بازار محصولات آرایشی و بهداشتی از رقابتی ترین بازارهای جهان به شمار می‌رود. در سال 2017، ارزش این بازار 532 میلیارد دلار تخمین زده شده است و پیش بینی می‌شود تا سال 2023، این رقم به 805 میلیارد دلار برسد. درواقع نرخ رشد سالانه این صنعت از سال‌‌های 2018 تا سال 2023، 71.14 درصد تخمین زده شده است.
خاورمیانه به ویژه ایران، از مهم‌ترین بازارها برای محصولات صنعت آرایشی و بهداشتی است. در سال 2017، ایران سومین کشور مصرف کننده محصولات آرایشی و بهداشتی در خاورمیانه بود و به عنوان هفتمین واردکننده محصولات این صنعت در جهان مورد توجه قرار گرفت. حجم بازار آرایشی و بهداشتی ایران 2.2 میلیارد دلار تخمین زده شده است که پیش از تشدید تحریم‌ها، تولیدکنندگان داخلی سهم 30 درصدی از تامین و عرضه در این بازار داشتند و 70 درصد نیاز بازار از محل واردات تامین می‌شد. تا سال 1396، سهم واردات قانونی محصولات آرایشی و بهداشتی به کشور، 10 درصد از 70 درصد بود و بقیه، به طور قاچاق به بازار تزریق می‌شد.
با این وجود، با تشدید تحریم‌ها، واردات محصولات آرایشی و بهداشتی، چه رسمی‌و چه قانونی، محدود شده است. هم چنین در سال 98، هیئت دولت و وزیر محترم صمت وقت مصوبه‌ای را ابلاغ کردند که براساس آن واردات کالاهای لوکس خارجی به ایران ممنوع شد و همین مسئله تولیدکنندگان صنایع آرایشی و بهداشتی را بر آن داشت تا در شرایط نبود رقیب خارجی در بازار، بر روی تولید نمونه‌های مشابه خارجی سرمایه گذاری کنند. درواقع شرکت‌‌های آرایشی و بهداشتی از سال 98، افزایش فروش داخلی، افزایش کیفیت محصولات و افزایش سودآوری را ثبت کرده‌اند با این حال، صنعت آرایشی و بهداشتی ایران، باتوجه به دشواری انتقال ارز صادراتی، فرصت کمتری برای حضور در بازار سایر کشورها دارد.
- افزایش قیمت، گرانی و قاچاق؛ پیامدهای سیاست ممنوعیت واردات
لوازم آرایشی و بهداشتی از خرداد سال98 مشمول ممنوعیت واردات شد. هدف از این ممنوعیت که در شرایط آغاز دوباره تحریم‌های اقتصادی و کاهش منابع ارزی ایران انجام گرفت، حمایت از تولید داخلی عنوان شد، اما درحقیقت هدف، صرفه‌جویی در تخصیص ارز برای واردات بود. تغییر گروه و اولویت کالایی بسیاری از اقلام وارداتی ازجمله لوازم آرایشی برای کاهش خروج ارز از کشور در شرایطی رخ داد که بسیاری از اقلام وارداتی تولیدات مشابهی در داخل کشور نداشتند و هنوز هم ندارند. تولید محصولات آرایشی و بهداشتی در ایران طی یک دهه گذشته پیشرفت قابل‌ملاحظه‌ای داشته و نام‌های زیادی توانسته‌‌اند جای خود را در بازار لوازم آرایش کشور باز کنند. اما وابستگی بالا و تقریبا صددرصدی این صنعت به واردات مواداولیه را می‌توان نخستین نقطه ضعف آن دانست؛ چیزی که باعث شده قیمت این محصولات طی دوسال گذشته و به‌ویژه یک‌سال اخیر همپای افزایش نرخ ارز بالا برود. افزایش قیمت محصولات ایرانی و افزایش قاچاق، دو پیامد ناهنجار سیاست ممنوعیت واردات بود که دودش تنها به چشم مصرف‌کنندگان رفت.
گردش مالی بازار لوازم آرایشی در ایران اعم از وارداتی و تولید داخل سالانه بین 2 تا 2.5میلیارد دلار برآورد می‌شود که نیمی‌از این مبلغ مربوط به اقلام تولید داخلی است. معادل ریالی گردش مالی بازار ایران در زمینه محصولات آرایشی و بهداشتی حدود 60هزار میلیارد تومان است که این رقم، واردات و تولید داخلی در زمینه محصولات شوینده را نیز شامل می‌شود و تنها مختص لوازم آرایشی نیست. ایران در زمینه محصولات آرایشی رنگی مثل انواع رژلب‌ها، سایه‌های رنگی، پنکیک، انواع کرم‌پودر، ریمل و همچنین انواع کرم‌های تخصصی مثل ضد‌چروک و آبرسان متکی به واردات است
در ایران تولیدکنندگان ما تنها قادر به تولید 10 تا 12رنگ رژلب هستند، درحالی‌که صدها رنگ با بهترین کیفیت در کمپانی‌های تخصصی تولیدکننده این محصولات ساخته می‌شود. باید بپذیریم که تکنولوژی تولید این محصولات در اختیار چند کشور و شرکت مطرح دنیاست و آنها سال‌ها در این زمینه از ما پیشگام‌تر هستند و بدون همکاری و ارتباط با این شرکتها پیشرفتی در این زمینه نخواهیم داشت.
- راهکارهای افزایش تولید و مشکلات آن
سال‌‌هاست در ایران متاسفانه به نام حمایت از تولید داخل واردات اتومبیل یا بسیار سخت و یا کاملا ممنوع است که این موضوع نه تنها کمکی به صنعت خودرو کشور نکرده بلکه باعث ایجاد رانت و انحصار شده که آن هم نتیجه ای جز تضعیف این صنعت نداشته است .متاسفانه در حال حاضر همین مشکل برای صنعت زیبایی در ایران بوجود آمده است .اما چه باید کرد و از کجا می‌توان شروع کرد؟!
- برای داشتن یک صنعت پویا در زمینه محصولات آرایشی چه اقداماتی لازم است؟
صنعت آرایشی در مجموع دارای چهار رکن اساسی است
- داشت فرمولاسیون کارآمد
- مواد اولیه مرغوب و با کیفیت
- دارا بودن صنعت پلاستیک و قالب‌سازی قدرتمند برای تولید ظروف مورد نیاز
- کارخانه‌‌های پرکن و خط تولید
برای داشتن فرمولاسیون کارا و کارآمد در هر زمینه ای در ابتدا نیاز به داشتن لابراتوارهای پیشرفته و دانشمندان و محققین در آن رشته و صنعت است که صنعت زیبایی نیز از آن مستثنی نیست. نمی‌توان انتظار داشت در صنعتی، بدون آن که ابزار و لوازم آن را داشت، نوآوری کرد. متاسفانه در ایران در این مورد تا کنون هیچگونه اقدام عملی صورت نگرفته است.حال آنکه در کشورهای صاحب صنعت در این زمینه هرساله شاهد معرفی کالاهای جدید و موثر هستیم.
در بحث مواد اولیه هم همانطور که گفته شد ما کاملا و صد در صدد نیازمند واردات هستیم که با توجه به مشکلات ایجاد شده و تحریم‌های گسترده تقریبا این امر غیر ممکن است. شاید این موضوع که صنعت پلاستیک چگونه با صنعت زیبایی ارتباط دارد کمی برای خوانندگان تعجب‌برانگیز باشد. اما لازمه داشتن یک محصول خوب و با کیفیت که قادر به جذب مشتری باشد این است که آن محصول بسته بندی زیبا و با کیفیت داشته باشد و دقیقا اینجاست که صنعت پلاستیک و قالب سازی وارد می‌شود.از آنجا که برای تولید مثلا یک نمونه پوکه کرم‌پودر نیاز است که چندین نمونه قالب داشت که پس از تولید هر قسمت از محصول، به طور جداگانه در کارخانه آنها را مونتاژ نمود و با توجه به قیمت بالای هر نمونه از این قالب‌ها، می‌توان گفت در این بخش از صنعت زیبایی و در ایران کاملا و صددرصد محتاج به واردات هستیم.
در انتها برای داشتن یک محصول خوب نیازمند کارخانه ای هستیم که بتواند از سه فرآیند قبلی به خوبی استفاده و مواد تولید شده را در ظروف آن بسته بندی و روانه بازار مصرف کند.
همچنین به دلیل انبوهی از مشکلات در اکثر صنایع، ایران کشوری صادرات محور نیست که امر تولید هرگونه کالایی را در کشور با سختی و مشکلات متعددی رو به رو کرده است.
متاسفانه در بحث تبلیغات و بازاریابی هم با توجه به مقررات و قوانین داخلی کشور تولیدکنندگان با محدودیت‌های بسیاری مواجه هستند که جمیع این مشکلات سرمایه گذاری در بحث تولید را تقریبا غیر ممکن و یا بسیار سخت نموده است.
- ترند صنعت آرایشی و بهداشتی
ترجیح مصرف‌کنندگان محصولات آرایشی و بهداشتی بر این است که به جای اینکه سه محصول را استفاده کنند، از یک محصول با عملکرد چندگانه استفاده کنند به عنوان مثال به جای اینکه جداگانه یک کرم مرطوب‌کننده صورت، ضدآفتاب صورت وکرم پوشش دهنده صورت استفاده کنند، شرکتها محصولاتشان را به گونه‌ای فرمولاسیون کنند که عملکرد سه گانه را بر پوست صورت مصرف کننده اعمال کند و در عین حال حس خفگی و سنگینی بر روی پوست فرد ایجاد نکند و در اصطلاح علمی‌تر Multi functional باشد. به همین علت وجود یک لابراتوار کارآمد و دانشمندان که در بحث تولید فرمولاسیون‌‌های جدید واستاندارد فعالیت می‌کنند بسیار بیشتر به چشم می‌آید.
به کارگیری تکنولوژی و خلاقیت، در تولید مواد اولیه ازموضوعات مهم این روزها و آینده می‌باشد که یکی از اولین ترندهایی که مورد توجه تولیدکنندگان قرار گرفته است تولید و توسعه محصولات آرایشی پروبیوتیک و همچنین تولید محصولاتی است که به گونه ای جزو بهترین‌‌ها قرار می‌گیرند (Premium Cosmetic Products) به عنوان مثال ماسک و سرم مو، مراقبت دهان ودندان، ماسک صورت که پیش بینی شده، این نوع محصولات تا سال 2024 رقمی حدود 44.2 میلیون دلار سودآوری خواهند داشت. این نوع محصولات آرایشی و بهداشتی تا سال 2019 حدود 23 % از حجم بازار محصولات صنعت زیبایی را به خود اختصاص دادند.
- وضعیت بازار جهانی
با توجه به واقعیت‌هایی مانند دورکاری، فاصله‌گذاری اجتماعی و اجبار به استفاده ماسک، از میزان اهمیت استفاده عطر و آرایش کردن در میان مردم کاسته شده است. برندهای مطرح لوازم آرایشی در جهان تحت‌تأثیر همین روند با کاهش 55تا 75 درصدی سفارش محصولات مواجه شده‌اند. حتی با بازگشت افراد به محل کار، باز هم استفاده از ماسک ادامه داشته و خواهد داشت و همین موضوع ترمیم روند استفاده از لوازم آرایشی را کندتر می‌سازد. یکی از موارد استثناء در این میان، لوازم آرایشی مرتبط به بخش بالای ماسک است. از سویی دیگر میزان فروش محصولات محافظت از پوست و بدن رو به افزایش گذاشته‌است.
ممنوعیت‌های وارداتی در صنایعی همچون عطریات، مانعی برای پاسخگویی به سلیقه متنوع جامعه خواهد بود. در بخش‌هایی از فرآورده‌های بهداشتی و آرایشی نیز توان تولید کشور هنوز به جایی نرسیده که واردات را مخل تولید بدانیم و مشکلات تولید را باید در جای دیگری شناسایی کرد. هر چند در مواردی که توان تولید داخلی وجود دارد، در شرایط کنونی اقتصاد ایران می‌توان محدودیت‌ها و عوارض گمرکی ترجیحی در نظر گرفت.
ممنوعیت‌های واردات رسمی، منجر به رشد قاچاق لوازم آرایشی و بهداشتی که رقیب اصلی تولیدکننده داخلی محسوب می‌گردند، شده است. اگر مسیر واردات باز باشد، تولید کننده هم در فضای رقابتی، فرصت رشد می‌یابد.
متاسفانه در بحث قاچاق صرفاً مصرف کننده دچار خسارت می‌گردد زیرا ضمن پرداخت وجه، مجبور به استفاده از محصولات تقلبی می‌گردد. در این میان افراد سودجو با قاچاق محصولات از سود سرشار بهره‌مند می‌گردند.
در پایان امیدواریم در دولت جدید و با اتخاذ تدابیر و تصمیم‌‌های هوشمندانه راه برای پیشرفت این صنعت هم هموارتر گردد.
منبع:
http://www.tccim.ir
https://newspaper.hamshahrionline.ir
