بند «فورس ماژور» (قوه قهریه) در قراردادهای بین ایران و ایتالیا
توصیه‌هایی به بازرگانان ایرانی در باب اپیدمی ناشی از «ویروس کرونا»
شیوع «ویروس کرونا»، برای مدت زمانی طولانی تأثیربسیار شدید براقتصاد، تجارت و روابط بازرگانی بین المللی وارد آورده و خواهد آورد.
موارد تأثیر این اپیدمی بر روابط و قراردادهای بازرگانی ناهمگن است، لیکن ویژگی مشترک در تأخیر و حتی عدم امکان شرکتهای ایتالیائی و ایرانی در انجام تعهدات آنان (اعم از تأمین کالا و یا ارائه خدمات) می‌باشد.
در شرایط اضطراری همانند شرایط موجود، بازرگانان و کارآفرینانی که در موقعیت عدم امکان انجام تعهدات قراردادی خود واقع می‌شوند، بطور معمول به بند «فورس ماژور» یا (قوه قهریه) متوسل خواهند شد.
مفهوم «فورس ماژور Force Majeure” در حقوق بین‌الملل
بطور کلی می توان گفت که اصل حقوقی «فورس ماژور» تقریبا درهمه کشورها از جمله ایتالیا و ایران به رسمیت شناخته شده است.
بطور اخص، طبق ماده 1256 بند 1 قانون مدنی ایتالیا، امکان نقض تعهد در صورتی که انجام آن از جانب طرف متعهد، بعلت ایجاد موقعیت اضطراری غیر ممکن باشد ، پیش بینی می‌شود.
ماده 229 قانون مدنی ایران مقرر می‌دارد، که در صورتیکه طرف متعهد، بعلت واقعه‌ای اضطراری و اجتناب ناپذیر که خارج از اراده او باشد، نتواندبه تعهداتش عمل کند، نمی‌توان او را مسئول و پاسخگوی ضرر و زیان وارده به طرف مقابل محسوب نمود.
در سطح بین‌المللی، ماده 7.1.7 اصول «یونیدروا UNIDROIT» (یکسان‌سازی حقوق خصوصی)، مقرر می‌نماید که طرف غفلت کننده از مسئولیت خود معاف گردد، مشروط بر اینکه عدم رعایت تعهد بعلت شرایط خارج ازچارچوب و امکان کنترل او و بهنگام عقد قرارداد، برای او غیرقابل پیش‌بینی بوده باشد. اصلی مشابه بوسیله ماده 79 کنوانسیون وین سال 1980 در مورد فروش کالا در سطح بین‌المللی پیش‌بینی می‌شود.
با این حال لازم است که بین قراردادهای منعقد شده قبل از پخش خبر وجود ویروس، که انجام نشده، و قراردادهای منعقد شده پس از آنکه طرفین می باید از وجود ویروس و گسترش سریع آن آگاه بودند، تفاوت قائل شد.
در حالت اول، شرایط «فورس ماژور» می‌تواند، بصورت تئوریک، از سوی طرفی که خود را قادر به انجام تعهداتش نمی‌بیند، مطرح گردد.
لیکن، در صورتیکه قراردادی پس از انتشار خبر مبنی بر شیوع و گسترش اپیدمی در سطح جهانی، منعقد گردد، از آنجاکه به هنگام انعقاد قرارداد از رویداد آگاهی داشته و یا می‌باید، با توجه و تعمق بیشتر آگاهی می‌داشت، هیچیک از طرفین نمی‌تواند مسئله «فورس ماژور» را عنوان نماید، در نتیجه در چنین حالتی، طرف متخلف باید مسئول شناخته شود و خسارت را پرداخت نماید.
توصیه‌های عملیاتی
از دیدگاه صرفاً عملیاتی، موارد زیر توصیه می‌شود:
- درصورت شروع مذاکرات جدید و یا عقد قراردادهای جدید با شرکتهای ایتالیایی، متن قراردادی تنظیم کنید که به تفصیل موارد «فورس ماژور» و راه حل‌های متعاقب آن را مشخص نماید، و یا در صورتیکه چنین قراردادی از پیش تنظیم شده باشد، قراردادی برای تحویل چند نوبتی تنظیم نمایید.
- با توجه به فوق‌العاده حساس بودن موضوع، از بکار بردن بندهای استاندارد اجتناب کنید، و بصورت کامل موارد «فورس ماژور» و پیامدهای آن را مقرر نمایید.
- اگر شرکت ایتالیایی که باید از آن کالایی و یا مبلغی پرداختی دریافت کنید، موقعیت «فورس ماژور» را مطرح کند، از او بخواهید تا گواهینامه «فورس ماژور» صادره اتاق‌های بازرگانی ایتالیا را برای شما ارسال کند.
- در صورتیکه شرکت ایرانی قرارداد عرضه محصولات غذایی (مانند زعفران، خشکبار، گوشت و غیره…) با یک مشتری ایتالیایی داشته باشد و طرف ایتالیایی سرویس را بعلت ترس از خطر سرایت عفونت نپذیرد، طرف عرضه کننده باید گواهینامه‌هایی در اثبات اینکه کالا بشدت تحت کنترل و آزمایشات لازم در ایران قرار گرفته فراهم آورد تا قادر باشد به طریق مؤثری طرف مقابل را وادار به پذیرفتن خدمات موضوع قرارداد نماید.
- اگر شرکت ایرانی هنوز در شرایط اضطراری به دلیل «اپیدمی کرونا» نباشد و از این رو هنوز بصورت تئوریک قادر به انجام تعهدات خود باشد، باید، به نشانه حسن نیت، به طرف قرارداد ایتالیایی خود اطلاع دهد که در کشور مبتلا به اپیدمی بسر می‌برد و احتمال بروز شرایطی که اجرای صحیح تعهدات قرارداد را غیرممکن کند، غیر قابل پیش‌بینی است (به فرض اینکه شرکت ایرانی باید کالا را در ایتالیا تحویل بگیرد، لیکن بعلت انسداد در حمل و نقل قادر به انجام اینکار نباشد)؛
- جمع‌آوری و حفظ هرچه بیشتر مستندات در مورد وضعیت اپیدمی، اثرات آن و غیره… (مقالات، گزارشات و سرویس‌های خبری و سایر موارد مشابه) که ممکن است روزی در صورت اختلاف حقوقی مورد نیاز باشد.
و از نقطه نظر عملی، به برخی از شرایط متداول و برخی توصیه‌ها در این زمینه، اشاره می‌شود:
مورد 1: یک شرکت ایرانی که محصولاتی (مانند مواد اولیه یا مواد غذائی) به یک خریدار ایتالیایی عرضه می‌کند، بعلت اپیدمی دیگر قادر به انجام سفارشات و یا انجام خدمات خود نیست.
در چنین شرایطی توصیه می‌شود که از پیش و در فاصله زمانی کافی، در رعایت اصل حسن نیت، طرف مقابل را در مورد احتمال عدم عرضه کالا مطلع نمایید.
دراین اطلاعیه، توصیه می‌شود که دلایل شرایطی که «فورس ماژور» از آن ناشی شده یا ناشی خواهد شد ذکر گردد (مانند مسدود شدن حمل و نقل، مسدود شدن گذرگاه‌های مرزی، متوقف شدن تولید، عدم تأمین محصولات از جانب کارپردازان، کمبود مواد، و غیره…) ، تا که هیچگونه سهل‌انگاری مطرح نشود.
حتی در صورت یک تأخیر ساده نیز توصیه می‌شود که مراتب را فوراً به طرف مقابل اعلام کنید.
همچنین مناسب خواهد بود که در پشتیبانی از آنچه که گفته شد اسنادی از قبیل مقالات روزنامه، اقدامات مربوطه دولتی یا محلی، فراهم نمایید. بعلاوه، بجا خواهد بود که سعی کنید با شرکای تجاری خود در مورد راه حل‌های مشترک، عادلانه و معقول به توافق برسید.
مورد 2: یک شرکت ایرانی از کارپردازان ایتالیایی خود اطلاعیه‌ای دریافت می‌کند که درآن، با مطرح نمودن موقعیت «فورس ماژور»، آنان اعلام می‌دارند که دیگر قادر به انجام تعهدات قراردادی خود نیستند.
شرکت ایرانی باید از آنان اسناد تأیید کننده بخواهد: در حقیقت، اینکه کارپردازان بعلت انتشار ویروس شرایط کلی بحرانی را مطرح نمایند، کافی نیست، بلکه باید شواهد مستند جامع و دقیق ارائه دهند.
در واقع، سهل‌انگاری از جانب شرکت ایتالیایی (مانند عدم کفایت موجودی، ارزیابی غلط در جدی بودن عفونت و غیره…)، شرایط «فورس ماژور» را بی‌اعتبار نموده و او را مسئول عدم انجام تعهدات و در نتیجه موظف جبران خسارات وارده به شرکت ایرانی می‌داند.
بسته‌بندی مواد غذایی
عدم وجود المان‌های تصویری راهنما و جذاب روی بسته بندی‌ها درعمده فعالیت‌های آن، همواره یکی از چالش‌های پیش روی این هنر، از جمله موانع رشد اصولی آن در میان طراحان بوده است.
اگرچه صنعت بسته‌بندی در چند دهه اخیر جایگاهی شایسته در میان طراحان آن یافته و شناخت عامه جامعه نسبت به محدوده عملکرد این فن افزایش پیدا کرده است، اما طراحی بسته‌های متنوع حرکت همسان با فراگیر شدن آن، به استثناء چند موضوع محدود، را نداشته و در دیگر شاخه‌ها، فعالیت‌ها کند و اندک بوده‌اند.
هرچند در امر بسته‌بندی، فرمول‌ها و قواعدی وجود دارند که در زمان لازم به کار گرفته می‌شوند ولی از آنجا که این قواعد در ارتباط با موضوع و مخاطب شکل می‌گیرند و در زمان خاص، ممکن است معنای جدید و متفاوت پیدا کند، طراح بعضاً این نکات را از حالت فرمول‌های لازم‌الاجرای ریاضی خارج و بر اساس موضوع و مخاطب، آنها را تعریف و به کارمی‌گیرد.توضیح دیگر آنکه در چگونگی انتخاب عوامل تصویری و نوشتاری هر طرح به فرهنگ و جغرافیای هر منطقه باید توجه کرد.
بسته‌بندی جزء لازم و ضروری یک محصول است که شناساندن و نگهداری محصول را اززمان تولید تا هنگام مصرف بر عهده دارد. علم طراحی بسته‌بندی شامل دانش، هنر و فناوری محافظت از محصول بجهت نگهداری، انبارش، انتقال و توزیع، ذخیره، فروش و استفاده از آن می‌باشد، به گونه‌ای که از سویی در حین تولید تا مصرف به محتوای محصول و از سوی دیگر به محیط زیست کمترین آسیب وارد گردد. بسته‌بندی شامل مراحل طراحی، ارزیابی، و تولید بسته‌ها می‌شود و بطور بسیار جامعی بر زندگی ما سایه افکنده، بطوری‌که حضور آن در اطراف ما کاملا مشهود است. از اقلام مواد غذایی و دارویی، تا کالاهای مصرفی و لوازم خانگی و کالاهای صنعتی و استراتژیک، مانند محصولات پتروشیمیایی، همه با بسته‌بندی مرتبط هستند.
وظیفه اصلی بسته‌بندی محافظت از کالا است. بسته‌بندی با برچسب‌های استاندارد این امکان را به ما می‌دهد تا متوجه شویم چه نوع محصولی داخل بسته قرار دارد و شرایط حفظ و نگهداری آن چگونه است. سازمان جهانی استاندارد (ISO) و سازمان‌های معتبر و ملی استاندارد کشورهای پیشرفته گام‌های مهمی در تدوین استانداردهای بسته‌بندی و مشخصات فنی آن برداشته‌اند. طراحی بسته‌بندی شامل طراحی فیزیک بسته بندی و گرافیک آن است و درحال حاضر به نظر می رسد باید زیر گروه طراحی محصول باشد، به گونه‌ای که به طراحی بسته بندی به عنوان جزئی از کمپین عملیات طراحی محصول نگریسته شده که باید همپای آن آغاز شده و پایان یابد.
اهداف بسته‌بندی
محافظت فیزیکی – اشیاء قرار داده شده درون بسته نیاز به محافظت در برابر سایر عوامل مانند ضربه، لرزش، فشار، حرارت و غیره… دارند.
لایه و مانع محافظتی – محافظت در برابر عدم ورود اکسیژن، بخار آب، گرد و خاک ، اشعه ماورابنفش و…، در بسته‌بندی مد نظر قرار می‌گیرند. عدم نفوذپذیری بسته، یک فاکتور اساسی و مهم در طراحی بسته‌بندی است. در بعضی از بسته‌ها از ماده جذب‌کننده اکسیژن برای کمک به طول عمر بسته و به ویژه محصول داخل آن استفاده می‌شود. فشار هوای تعدیل شده یا کنترل شده نیز در بعضی از بسته‌های غذا گنجانده شده‌است.
حفظ کیفیت محتویات داخل بسته و طولانی کردن عمر آن یکی از مهم‌ترین وظایف بسته‌بندی است.
اطلاع رسانی – اطلاعاتی مانند نحوه انبارش و استفاده از محصول، ترابری، چگونگی حذف یا نابود کردن بسته‌ها یا محصولات بر روی بسته‌های چاپ شده و یا توسط برچسب آنها درج می‌شوند. تمامی محصولات غذایی، دارویی، پزشکی و شیمیایی بسته‌بندی باید با استانداردهای معتبر بین‌المللی مطابقت داشته و در برخی موارد با قوانین بین‌المللی یا منطقه‌ای یا انجمنی مانند FDA IMDG code و… مطابقت داشته باشند.
بازاریابی – بسته‌بندی‌ها و برچسب‌ها می‌توانند توسط بازاریابان برای ترغیب مشتریان بالقوه برای خرید محصول استفاده شوند. مدت زمان مدیدی است که طراحی بسته نقش یک نماد بیرونی ثابت و مهم را ایفا می‌کند. ارتباطات بازاریابی و طراحی‌های گرافیکی برای نما دادن به بسته، که در اکثر موارد به عنوان ثقل اصلی فروش می‌باشد، بکار برده شده‌اند.
ایمنی – بسته‌بندی نقشی مهم و اساسی در کاهش ریسک امنیتی برای سلامت محموله دارد. بسته‌ها با پوشش مقاومتی مناسب بهتر می‌توانند در کاهش آسیب و همچنین جلوگیری از دستبرد به محصول مطلوب واقع شوند.
بسته‌ها می‌توانند برای کاهش خطر دستبرد و دسترسی غیر مجاز به کالا، سازماندهی و مهندسی شوند: ساختار بعضی از بسته‌ها برای جلوگیری از دسترسی غیر مجاز عایق مقاومتی دارند و بعضی نیز دارای مهر و لاک برای جلوگیری از بازشدن و دستبرد می‌باشند. بسته‌ها همچنین می‌توانند شامل ابزارهایی مانند بسته‌های زنگ‌دار و یا برچسب‌های RFID باشند.
سهولت – بسته‌ها باید ویژگی‌هایی را به همراه داشته باشند که باعث سهولت در توزیع، جابه‌جایی، نمایش، باز و بسته نمودن دوباره، فروش، استفاده مجدد از آن شوند.
بسته‌بندی به سیستم هماهنگی اطلاق می‌شود که هدف از آن آماده‌سازی کالا جهت حمل و نقل، توزیع، انبارش ، فروش و مصرف باشد و شامل یک عملیات تجاری پیچیده، پویا، علمی، هنری است که در بنیادی‌ترین شکل خود، کارکردهای محافظت، نگهداری، حمل و نقل، اطلاع رسانی و فروش را شامل می‌شود و درواقع نوعی عملکرد خدماتی است که به خودی‌خود نمی‌تواند وجود داشته باشد زیرا به یک کالا نیازمند است .اگر کالایی وجود نداشته باشد بسته‌بندی نیز وجود نخواهد داشت.
عوامل مؤثر بر بسته‌بندی
۱- الزامات :
کیفیت مناسب
سازگاری بسته با محصول
الزامات شرایط محیطی (خصوصاً از لحاظ ایمنی)
سازگاری با طبیعت و محیط زیست
۲- محافظت و نگهداری در برابر:
آسیب‌های مکانیکی
توزیع
مدت زمانی که انبارمی شود
3- آسیب‌های شیمیایی:
اکسیداسیون
فراریت
فاسد شدن
اثر متقابل بسته و محصول
آسیب‌های محیطی
میکروبی، حشرات، حیوانات آلوده
مشخصات و اطلاعات
جاذبه‌های بازار
راحتی مصرف‌کننده
انواع بسته‌بندی
بسته‌ها انواع متفاوت دارند. برای مثال یک بسته انتقالی یا بسته توزیعی نوعی از بسته‌بندی است که برای حمل در کشتی و جابه‌جایی در فروشگاه‌ها استفاده می‌شود. بعضی مواقع بسته‌ها را بر اساس لایه موجود و عملکرد به دسته‌های اولیه، ثانویه و… تقسیم می‌کنند.
بسته‌بندی اولیه – معمولاً کوچک‌ترین واحد توزیع یا بکارگیری است و اولین لایه در برگیرنده محصول است که در تماس مستقیم با محصول می‌باشد و آنرا در بر می‌گیرد
بسته‌بندی ثانویه – خارج از بسته‌بندی اولیه است، می‌تواند برای گروه‌بندی کردن بسته‌های اولیه مورد استفاده قرار گیرد.
بسته‌بندی سوم – برای حمل در کشتی و توزیع عمده بکار گرفته می‌شود.
این سه نوع بسته‌بندی به عنوان راهنمای کلی ارائه شد، رده‌بندی‌های زیر می‌تواند مثالی از انواع بسته‌بندی و ساختارهای آن باشد.
روکش‌دار
بطری‌ها
محافظ‌های بادکنکی
قوطی‌ها
پاکت
کیف‌های پلاستیکی
بسته پوست
پیچیدنی‌ها
جعبه‌ها
کارتن‌ها و کارتن‌پلاست‌ها
بسته‌های کوچک مقوایی
حمل کننده‌های چرخ‌دار
کانتینر حجیم میانی
کانتینر
بشکه
